وبلاگ داستان
» قالی بافی در دوران صفوی
تاریخچه فرش ایرانی در زمان صفوی
زیباترین فرش های ایرانی به دو دلیلی مربوط به دوره صفوی است.
1-قالی بافی در این دوره به اوج خود رسید
2-از دوره قبل یعنی تیموری اثری نمانده که به مقایسه بپردازیم.گرچه این امکان وجود دارد که برخی قالی های منسوب به صفوی مربوط به تیموری باشد.
مطلب مرتبط
طرز تهیه چیز کیک پنیری بدون گلوتناینکه بهترین قالی های عصر صفوی مربوط به سال های اول دوره است،مدیون میراث نقش و نگار های دوره تیموری است.
در دوره تیموری قالی ها در طرح هندسی و اسلیمی داشتند که قدیمی ترند.اواخر قرن نهم هجری طرح های اسلیمی سبک جدید تر به جای طرح های هندسی آمدند که بهترین آن در نگاره های بهزاد می توان دید.
قالی های عصر صفوی بر اساس معیار های مختلفی طبقه بندی شده اند.
1 اسم شهرهایی که در آن بافته شده اند.
2خصوصیت طرح ها(گلدانی ،باغی و ...)
3ماده به کار رفته در آن (لهستانی)
4اصول ترکیب بندی طرح ها و نقش ها؛ تقسیم زمینه داخلی به مستطیل و نوار عمده اطراف و دو نوار فرعی دیگر که اغلب درونش گل و شکوفه به کار رفته است.در زمینه این طرح چند لایه نقش ریز و درشت تکراری می شد دید.قرینگی این نقوش نکته اولی است که به چشم می خورد.
از مهم ترین مراکز تولید قالی: اصفهان(قالی نقره بافت و پشمی)کاشان(قالی های زربافت)یزد مشابه اصفهان،کرمان،خراسان.هرات و تبریز که نیمه اول قرن نهم هجری از مهم ترین مراکز تولید قالی شد.
تولید قالی با طرح آدمک در زمان شاه طهماسب به اوج خود رسید.
قالی های ترنجی (شمال غرب ایران)به دو گروه 1.مارپیچی2.دقیق زاویه دار تقسیم می شدند.
قالی های هرات و اصفهان:بته جقه های درشت با آرایش متقارن چهار بخشی با پیچک های نازک ،بدون ترنج،رنگ زمینه قالب ارغوانی ،رنگ حاشیه آبی سیر یا سبز سیر.در یکی از این قالی ها طرح حیوانی نظیر گوزن و اژدها نشان دهنده اساطیر شرق دور و محل تولید آن هرات می باشد.
در نمونه دیگر،طرح های گیاهی ساده تر،نوار های قندیلی تکرار کمتری دارد و از حیوانات خبری نیست.این قالی ها از هرات به هند صادر می شد و تعداد بی شماری از آنها از هند به هلند و پرتغال رفت.
گروه سانگو شو:سان گو شاهزاده رومی 12 قالی پشمی خرید که همه دارای ترنج و عمدتا تاثیرگرفته از سبک نگار گری بود.نمونه ای از این قالی طرح شکار،خسرو و شیرین ،لیلی و مجنون است.
قالی های سانگو شو از نظر سبک شبیه دست بافت های ابریشمی کاشان متعلق به نیمه دوم سده دهم هجری است.
قالی های گلدانی:پر از گل در قالب گلدان چینی کشور چین است.این دسته از قالی ها به سبب رنگ و نقش ممتازند.گل سرخ های رویایی،سوسن،گل های طبیعی،تصاویر آیینه ای ،نقوشی که معمولا در یک سمت رو به بالا کشیده می شوند.
قالی های باغی: نمود هایی از باغ های ایرانی ،ترکیب هندسی و مستطیلی با نهر و حوض و ماهی و مرغابی های درونش ،پرندگان مشغول به آواز، و جانوران در حال چرا.از نظر فنی و رنگ آمیزی این قالی شبیه قالی گلدانی است که تا قرن دوازدهم هجری توسعه چندانی نداشت.(شمال غرب ایران و قفقاز)
قالی پرتغالی: مشخص نیست چرا به این نام است دو روایت وجود دارد:1.صحنه های مارپیچی آم از ورود سفیر پرتغالی بر خلیج فارس حکایت دارد.2.یا به علت اینکه برای پرتغالی های گواتو تولید شده است.این قالی ها آمیزه ای نقش های اروپایی و شرقی ،بر روی تاب میانی لوزی وار همراه چهار ترنج کوچک بیضی و خطوط اره ای و پره ای شکل گرفته است.در طرحی دو کشتی به هم پیچیده با مسافرانی که لباس اروپایی به تن دارند و در کنار آنها مردی سر از آب بیرون آورده و کشتی را به تلاطم انداخته و یک سو هیولا دریایی و چند ماهی به چشم می خورد.قرن یازدهم هجری
قالی های ابریشمی و پرده نما بر اساس نگاره هایی از دوره شاه طهماسب اول است.که در تبریز و کاشان به بافت این قالی ها مشغول بودند.
قالی پرده نما: با بهره گیری از زر بافت برای جزئیات و کل ترنج ها است اما ظرافت این قالی به پای دستبافت نمی رسد.نمونه هایی از آن در موزه برلین ،واشنگتن و کپنهاک نگهداری می شود.
قالی لهستانی: نوعی از قالی ابریشمی مربوط به دوره شاه عباس اول که سبک جدیدی و جدا از قواعد قرن دهم دارد.ترنج درشت و اغلب کل زمینه زر بافت،رنگ پرزها ابریشم عنابی و قرمز روشن گوجه ای با سایه سبز و زرد.
در قرن هفدهم در سفری که اروپاییان از ایران دیدن می کردند آنچنان تحت تاثیر نوعی از این قالی زربافت کاشانی شدند که در همان سده این قالی ها در خارج ایران شناخته شد.و با تغییر پایتخت ایران به اصفهان و بافت درکارخانه های سلطنتی موجب ایجاد هماهنگی در اکثر قالی های لهستانی شد.
در سال 1599 هجری شاه عباس اول هجده قالی زربافت پیشکش سر آنتونی شرلی کرد.
برگرفته از کتاب فرهنگ و تمدن صفوی
